Адамзат алкогольді сусындарды ежелгі замандардан бері пайдаланып келеді. Алғашқы алкоголь түрі, шамасы, жүзім шарабы болған. Ежелгі археологиялық деректер қазіргі Иран мен Кавказ аумағында б.з.д. 7-3 ғасырларда шарап жасалғанын көрсетеді. Шарапты Ежелгі Мысырда да тұтынған — оны құдайлар үшін құрбандық ретінде ұсынған. Уақыт өте келе шарап өндірісі Жерорта теңізі аумағына таралып, сол жерлерді мекендеген халықтардың маңызды символына айналды. Қызығы, сол кездің өзінде артық ішімдікті қолдануға қарсы күрес жүргізілген – мысалы, Ежелгі Спартада жүзімдіктер қиратылған. Бірақ алкоголь жаңа аумақтарды "жаулап ала" берді. Бұл жағдай IX ғасырда күрделене түсті, себебі арабтар алкогольді тазарту технологиясын ойлап тауып, алкогольдің беріктігі айтарлықтай артты. Ғасырлар өтіп, өркениеттер ауысты, әрқайсысы "жасыл жыланмен" өз бетінше күресіп көрді. Ал біз алкоголь туралы не білеміз?
Алкоголь (этанол) — бұл зат адам ағзасында әртүрлі рөл атқарады: ол табиғи метаболит, тағамдық өнім, уытты химиялық қосылыс, медициналық препарат және ағзаға елеулі әсер ететін метаболизм факторы болып табылады.
Этанолдың сіңуі ауыз қуысында және өңеште басталады, шамамен 20%-ы асқазанда, ал 80%-ы он екі елі ішекте сіңіріледі. Сіңу жылдамдығы алкогольдің концентрациясына байланысты: 30%-ға дейінгі концентрациясында сіңу артады, ал 40%-дан жоғары болғанда баяулайды. Аш қарынға этил спиртін қабылдағаннан кейін оның қандағы деңгейі 30-60 минутта ең жоғары мәнге жетеді. Қаннан алкоголь ағзалар мен тіндерге таралады. Бұл ретте этил спирті қан тамырларының көп мөлшері өтетін органдарға, әсіресе, миға қатты әсер етеді. Этанол гематоэнцефалдық тосқауылды оңай еңсеріп, ми тіндерінде жиналады, сондықтан мидағы алкогольдің мөлшері әрқашан қандағы концентрациядан жоғары болады. Этанолдың әсерінен мидағы ақпаратты өңдеу мен беру баяулайды, адамда босаңсу сезімі, тіпті эйфория пайда болады, бірақ бұл кейін алаңдаушылық пен депрессияға, кейде агрессияға ұласады.
Адам ағзасы этил спиртін метаболизмге ұшыратады, бірақ барлық қабылданған алкоголь толығымен ыдырамайды. 2-10%-ы өзгеріссіз күйде тыныс алғанда, сілекеймен, зәрмен, нәжіспен және тер арқылы бөлінеді. Қалған алкоголь негізінен бауырда биотрансформацияға ұшырайды. Бұл процесс екі кезеңде өтеді.
- Бірінші кезең: Этанол ацетальдегидке (сірке альдегиді) дейін тотығады. Бұл процесті үш ферменттік жүйе катализдейді.
Ескерту: Этанолдың екінші және үшінші жолмен тотығуы еркін радикалдардың шамадан тыс түзілуіне әкеледі, бұл органдар мен жүйелердің зақымдалуына әкеп соғады.
- Екінші кезең: Ацетальдегид альдегиддегидрогеназа (АЛДГ) ферментінің қатысуымен сірке қышқылына, кейін көмірқышқыл газы мен суға дейін ыдырайды.
Бірінші рет қарағанда адамның ағзасы алкогольді зиянсыздандыру үшін жеткілікті сенімді механизмге ие сияқты көрінеді. Бәрі ойластырылғандай – этанолдан қауіпсіз СО₂ мен Н₂О-ға дейін! Сонда неге мастықтың салдары пайда болады? Бұл спиртті тотықтырудың екінші кезеңімен байланысты! Егер адам бір бокал шарап ішсе, оның құрамындағы этанол шынымен тиімді түрде метаболизденеді – ағзада бұған жеткілікті мөлшерде АДГ мен АЛДГ бар. Алайда, алкогольді шамадан тыс тұтынғанда жағдай өзгереді: АДГ синтезі күшейеді, және тіпті этанолдың көп мөлшері де ацетальдегидке дейін тез тотығады. Кейбіреулер бұған мақтанып, көп ішіп мас болмайтынын айтады. Бірақ бірнеше сағаттан кейін ағза төлем сұрайды, өйткені екінші кезең баяулайды: қазіргі уақытқа дейін түсініксіз себептермен ағза АЛДГ өндірісін едәуір арттыра алмайды. Нәтижесінде адам ұзақ уақыт бойы ацетальдегидтің әсерінде қалады. Ал бұл – өте улы зат! Сол себепті мастықтың салдары секілді жағымсыз жағдайдың басты себебі осы ацетальдегид болып табылады.
Ацетальдегид түзілуі мен жойылу барысында бауыр жасушалары – гепатоциттердегі май алмасу бұзылады, бұл май қышқылдары мен триглицеридтердің жиналуына ықпал етеді. Бұл – бауырдың майлы дистрофиясына апаратын алғашқы қадам. Сонымен қатар, бұл үдеріс коллагеннің шамадан тыс түзілуімен және фиброзды тіннің көбеюімен жүреді, ал бұл уақыт өте келе цирроздың дамуына әкеледі. Ацетальдегидтің токсикалық әсерінен гепатоциттердің мембраналары зақымдалады, бұл оларды қабыну цитокиндеріне аса сезімтал етеді және нәтижесінде олардың өліміне әкеледі.
Ацетальдегид агрессивті оттегі формаларының түзілуін ынталандырады, олар әртүрлі мүшелер мен тіндердегі жасушаларға кері әсер етеді. Ол ми медиаторларымен – норадреналин, дофамин және серотонинмен әрекеттесіп, жүйке рецепторлары үшін өте улы қосылыстар түзеді. Нәтижесінде, адам негізсіз мазасыздық, қорқыныш және көңілсіздік сезінеді, ұйқысы бұзылады, дәл моторика қиынға соғады, сөйлеу қабілеті зардап шегеді. Ацетальдегид жүрек пен тамырлардағы адренергиялық жүйке ұштарынан катехоламиндердің босап шығуын ынталандырады, бұл тахикардияға, аритмияларға, миокард пен басқа тіндердің оттегіне деген қажеттілігінің артуына, артериялар мен артериолдардың тонусының көтерілуіне әкеледі. Көп ішкендердің бетінің қатты қызарып кететінін есіңізге түсіріңіз. Ацетальдегид әсерінен жиі гипогликемия мен гипокальциемия дамиды, бұл тырысу пайда болуына себеп болуы мүмкін.
Мастықтың салдары кезінде жиі кездесетін белгілер:
Алкогольдің ағзаға жалпы зиянды әсерін, сондай-ақ мастықтың салдарынан қалай құтылуға болады?
Дүниежүзілік денсаулық сақтау ұйымының (ДДҰ) бұл сұраққа екі жауабы бар. Біріншісі – алкогольді мүлдем тұтынбау. Алайда, ДДҰ секілді беделді ұйым да адамдарға ішімдікті ішуге тыйым сала алмайды. Сол себепті, көптеген зерттеулерден кейін алкогольді қауіпсіз тұтыну бойынша ұсыныстар жасалды. Бұл – риторикалық сұраққа екінші жауап.
ДДҰ шартты түрде рұқсат етілген бір реттік дозаны (немесе порцияны) 8 г таза этанолға тең деп есептейді, бұл шамамен 20 г араққа немесе 50–80 мл шарапқа сәйкес келеді.
Орташа мөлшерде ішімдік ішу онша қауіпті емес көрінгенімен, денсаулыққа еш пайда әкелмейді.
Осылайша, «шаманы білу керек» деген халық даналығы ғылыми тұрғыда негізделген.
Егер адам бұл шектен асып кетсе, оған келесі кеңестер пайдалы болады:
Алдымен жеңілдік сезілуі мүмкін, бірақ бұл дофаминнің – «ләззат гормонының» бөлінуімен байланысты. Кейін мастықтың салдары қайтып оралады, ал ағзаға қосымша алкогольді шығару үшін көп уақыт қажет болады.
Егер адам байсалды өмір салтын таңдамаған болса, дәрі-дәрмек қобдишасында алкогольдің ыдырау өнімдерінен қорғап, оларды шығаруды жылдамдататын құрал болғаны жөн.
«Алкофильтрум» тағамдық биологиялық белсенді қоспасы – мастықтың салдары белгілерінің алдын алуға және жоюға арналған үш табиғи компоненттен тұратын кешенді құрал.
Лигнин – күрделі органикалық қосылыс, кең беттік қабілеті мен сіңіру спектрінің арқасында асқазан-ішек жолдарындағы түрлі токсиндерді, соның ішінде ацетальдегид пен оның ыдырау өнімдерін байланыстырып, ағзадан шығара алады. Лигнин асқазан-ішек жолдарының шырышты қабатын тітіркендірмейді, белсенді көмірге қарағанда 2500 есе жоғары сорбциялық қабілетке ие. Ол улы емес және ішек микробиотасына оң әсер етеді. Токсиндерді сіңіре отырып, оларды ағзадан оңай шығарып, бауырдағы уыттық жүктемені азайтады және алкогольден уланудың жағымсыз белгілерін жеңілдетеді. Сонымен қатар, лигнин антиоксиданттық қасиетке ие, бос радикалдардың ағзаға тигізетін зиянды әсерін бейтараптандырады.
Дигидромирицетин – жүзім сабағының экстрактынан алынатын өсімдік флавоноиды. Ағзаға түскен кезде этанолды оңай шығарылатын қосылыстарға айналдыратын ферменттердің түзілуін ынталандырады. Дигидромирицетин антиоксиданттық белсенділікке ие, алкогольді тұтыну кезінде көп мөлшерде түзілетін реактивті оттегі формалары мен оксидативті стресс маркерлерін бейтараптандырады. Ол гепатопротекторлық қасиетке ие: қабынуға қарсы цитокиндердің деңгейін төмендетіп, гепатоциттердің бұзылуына жол бермейді. Зертханалық тәжірибелерде дигидромирицетиннің қабынуға қарсы әсері және бауырдың қызметін қалыпқа келтіру қабілеті дәлелденді. Сондықтан көптеген елдерде бұл зат алкогольдің теріс салдарымен күресуге арналған құралдардың құрамына кіреді.
Глицин – ауыстырылатын аминқышқыл, орталық жүйке жүйесінің метаболизм процестеріне қатысатын нейротрансмиттер. Спирт ішкен адамның ағзасында глицин этил спиртінің, әсіресе, ацетальдегидтің – кешегі тойдан кейінгі жайсыздықтың негізгі себебі – ыдырау өнімдерін залалсыздандырады. Ацетальдегидпен байланысып, глицин ацетилглицин – ағза үшін қауіпсіз қосылыс түзеді. Сонымен қатар, глициннің әсерінен психоэмоционалдық шиеленіс пен агрессия төмендейді, көңіл-күй жақсарады, ақыл-ой жұмысына қабілеттілік артады және ұйқы қалыпқа келеді.
Табиғи «Алкофильтрум» кешені құрамындағы компоненттердің өзара күшейтетін синергетикалық әрекетінің арқасында:
«Алкофильтрум» тағамдық биологиялық белсенді қоспасының тиімділігі алкогольдік интоксикация мен мастықтың салдары белгілерін төмендетуде Минск қалалық жедел медициналық көмек көрсету клиникалық ауруханасында (Беларусь Республикасы) жүргізілген зерттеу нәтижелерімен дәлелденген.
Зерттеуге 25 пен 44 жас аралығындағы 60 сау ерікті қатысты. Бір топ алкоголь қабылдаудан 30 минут бұрын «Алкофильтрум» ББҚ-ның 4 таблеткасын қабылдады, ал екінші топ тек алкогольді тұтынды. Зерттеуде мастықтың салдары симптомдары, когнитивті және психоневрологиялық өзгерістер, этанол метаболизмі мен бауырдың функционалдық белсенділігі, сондай-ақ алкоголь мен биологиялық белсенді қоспаның оксидативті стресс жағдайына әсері бағаланды.
Зерттеу нәтижесінде «Алкофильтрум» ББҚ-ның интоксикация мен мастықтың салдары симптомдарын 12-13 сағат ішінде төмендетудегі тиімділігі анықталды. Зерттелген өнімді қолдану кезінде мастықтың салдары жеңілірек өтіп, бас ауруы, әлсіздік және ұйқының бұзылуы сияқты белгілер азайды. Бұл «Алкофильтрум» ББҚ-ның алкогольді қабылдаумен байланысты интоксикацияны азайту қабілетін растайды. ББҚ қабылдаған топтағы еріктілер 12-13 сағат ішінде шоғырлану қабілетінің жоғары деңгейін көрсетті.
Мастықтың салдары белгілерін бақылау тобының еріктілерінде T 13 сағатта бағалау
«Алкофильтрум» тобының еріктілерінде T 13 сағаттағы мастықтың салдары белгілерін бағалау
Алкогольді қабылдағаннан кейін келесі таңертеңгі сағаттарда «Алкофильтрум» БАД-ты қабылдау аясында жұмыс өнімділігінің және когнитивтік қабілеттердің жақсаруы әлеуметтік тұрғыдан маңызды, әсіресе жұмыс істейтін адамдар үшін.
«Алкофильтрум» БАД-тың бір реттік пероральді қабылдау жағдайында сау еріктілерде алкогольдік масаңдық кезінде қолданудың қауіпсіздігін бағалау нәтижесінде өнімнің бауыр метаболизміне оң әсер ететінін және алкогольдің токсикалық әсеріне қарсы гепатопротективтік қасиеттері бар екенін көрсетті.
«Концентрация-уақыт» қисықтары АЛТ-тің Т 0 сағаттан Т 12 сағатқа дейін, б/л
р = 0,049, р = 0,024; р = 0,016 Алкофильтрум және Контроль топтары арасында Т 1 сағатта, Т 4 сағатта және Т 12 сағатта сәйкесінше
(Стьюденттің t-критерийі тәуелді топтар үшін)
Сонымен қатар, алкоголь ішкеннен кейін 4 сағаттан соң зерттеу тобында оксидативті стресстің бақылау тобымен салыстырғанда маңызды түрде жеделдеу байқалды. Бұл жағдай оң нәтиже ретінде қаралады, себебі ол алкогольдің тезірек утилизациялануын көрсетеді: 12 сағаттан кейін қабыну процесінің ұлғаюы тек БАД қабылдамаған еріктілерде байқалды.
Осылайша, осы зерттеу нәтижелері биологиялық белсенді қоспа «Алкофильтрум»-ды қолданудың тиімділігі мен қауіпсіздігі туралы қорытынды жасауға мүмкіндік береді, әсіресе улану және мастықтың салдары симптомдарын азайтуға қатысты.
Қосымшаны қолдану режимі туралы айтатын болсақ, оны алкоголь ішуден 30-60 минут бұрын 4 таблеткадан бір реттік дозада қабылдау ұсынылады. Сонымен қатар, спирттік ішімдіктерді ішкеннен кейін қосымша 4 таблетка қабылдауға болады. Әсерді күшейту үшін келесі күні таңертең 4 таблетка қабылдау ұсынылады.
Ендеше, қорытынды жасауға уақыт келді. Алкоголь организмнің барлық мүшелері мен жүйелеріне теріс әсер етеді. Оның кез келген мөлшерде қабылдануы у болып табылады. Алайда, ДДСҰ ұсынған мөлшерде шектеулі және өте қалыпты алкоголь тұтыну денсаулыққа соншалықты зиянды әсер етпейді, ал шектен тыс ішімдіктер қауіпті болып табылады. Ал қауіпсіз минимумды ұстай алмаған адамдарға тиімді әрі сенімді құрал — «Алкофильтрум» биологиялық белсенді қоспасын қолдану ұсынылады.
Пайдаланылған әдебиеттер
